IKATZA.
Ez berriztagarria den erregai fosil bat da, arroka sedimentario beltz eta gogorra. Elementurik garrantzitsuena karbonoa da, eta maila baxuagoan, hidrogenoa, sufrea, oxigenoa eta nitrogenoa ere baditu.
%86-79
Antrazita
%45-86
Bituminosoa
%35-45
Azpibituminosoa
%25-35
Lignitoa
NOLA SORTZEN DA?
Duela ehunka milioi urte eremu urtsuetako landareen energia pilatzen du ikatzak. Lur eta arroka geruza handi batek estali zituen landare horiek milioika urtez, eta presio eta beroaren eraginez, ikatz bihurtu ziren.
Duela 300 milioi urte
Dinosauroen garaiaren aurretik, landare erraldoi ugari “hil” ziren laku eta zingiretan.
Duela 100 milioi urte
Milioika urteetan zehar, landare hauek ura eta lurraren azpian egon ziren lurperatuta.
Gaur egun
Beroaren eta presioaren ondorioz, landare hil hauek ikatz bihurtzen dira.
NON ETA NOLA
USTIATZEN DA?
Lur gaineko meatzaritza
200 metroko sakonera baino gutxiago den kasuetan. Mendietako lehen geruzak suntsitzen dira ikatz geruza bistaratu arte.
Lurpeko meatzaritza
Metro askoko sakonera dute meategiek. Gelaxketan banatzen dira, eta meatzariek igogailuak eta tren txikiak erabiltzen dituzte garraiorako.
Ekoizle nagusiak
Txina
Errusia
AEB
Hego-Afrika
India
Kazkhstan
Australia
Kolonbia
Indonesia
Ukrania
Geologiaren arabera erabiltzen da bata ala bestea, lurpekoa den arren erabiliena.
1,1 bilioi tonelada
Mundu mailako ikatz erreserba
5 herrialdeetan erreserba horien %75: AEB (%22), Errusia (%15), Australia (%14), Txina (%13) eta India (%10).
Erabilera
Erregai fosilen artean, erabili zen lehena da ikatza, eta mundu mailan elektrizitatea sortzeko energia iturri nagusiena da.
Argindarra %40
Intsektizidak
Kokea
Leherkariak
Gasa
Koloragarriak
Plastikoak
Beroa sortzeko eta ikatz-gasa lortzeko ere erabiltzen zen, nahiz eta oso toxikoa izanik, gerora gas naturalak ordezkatu zuen.
Bazenekien Espainiak lehen aldiz ikatz-energia hornitzeari utzi diola?
2019ko abenduaren 13an izan zen. 1949an ustiatzen hasi zirenetik, historian lehen aldiz, ikatzarekin sortutako energia hornitzeari utzi zion Espainiak. Red Eléctrica de España kudeatzailearen arabera, 45 ordu eta erdiz eten zen ekoizpena.
KONTSUMOAREN
BILAKAERA
Britainia Handiko Industria Iraultzaren eraginez egin zuen gora ikatzaren kontsumoak. XX. mendeko bigarren erdira arte energia iturri nagusia izan da, petrolioa azaldu zen arte.
+%0,7
Kontsumoaren igoera 2018. urtean, mundu mailan
+%5
Indonesia, Vietnam, Filipinak, Malaysia eta bereziki India.
-%2,8
Europa
-%4
AEB
Ikatzaren kontsumoa mundu mailan (2018)
AEB
2018
Argindarraren %29 sortzen du, orain arteko txikiena.
Tolosaldean
2010-2014
ABANTAILAK
- Munduko energia iturri aberatsenetako bat da kantitateari dagokionez
- Beste erregai fosil batzuekin alderatuta, merkeagoa da.
- Moldakortasuna: transformatu egin daiteke, likido edo gas bihurtuz.
DESABANTAILAK
- Karbono dioxidoaren isurketa iturri handienetakoa da
- Aireko kontsumoaren arrazoi nagusia.
- Osasunerako kaltegarria, batik bat, arnasketa arazoak dituztenentzat.